การกอด : สร้างความผูกพันอย่างไรในเด็ก (2)

        จากสัปดาห์ที่แล้ว กล่าวถึงเรื่องปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการสร้างความผูกพันในเด็กช่วงเด็กแรกเกิดถึง 2 ปี ซึ่งมีอยู่ 2 ปัจจัยด้วยกันคือ จากการเลี้ยงดูและปัจจัยจากตัวเด็กเอง และจะได้กล่าวถึงปัจจัยที่มีอิทธิพล ต่อการสร้างความผูกพันในเด็กช่วงอายุ 3-5 ปี กันต่อ นอกจากปัจจัยการเลี้ยงดูและปัจจัยจากตัวเด็กที่เหมือนกับเด็กช่วงแรกเกิด-2 ปีแล้ว บทบาทของพ่อแม่ในการเลี้ยงลูกวัย 3-5 ปี เป็นปัจจัยต่อการสร้างความผูกพันที่สำคัญ เช่นกัน ได้แก่ 

        1. เข้าใจอารมณ์พื้นฐานของเด็ก เข้าใจลักษณะเด็กวัย 3-5 ปี

        2. แสดงความรักที่มีต่อลูกอย่างชัดเจน หลีกเลี่ยงการเปรียบเทียบ เนื่องจากเด็กแต่ละคนมีลักษณะเฉพาะตัว มีความต้องการแตกต่างกัน ให้ความเข้าใจและยอมรับความสามารถของเด็กในแต่ละช่วงอายุ

        3. ฝึกลูกให้ทำสิ่งต่างๆ ตามความสามารถตามวัย กระตุ้นพัฒนาการทุกด้านทั้งกล้ามเนื้อใหญ่เล็ก ภาษาพูด การช่วยเหลือตนเองและผู้อื่น รวมทั้งมารยาทในการอยู่กับคนอื่น

        4. ส่งเสริมสุขภาพให้แข็งแรง โดยจัดสิ่งแวดล้อมให้เอื้ออำนวยให้เด็กได้ออกกำลังกาย ใช้พลังงานในการสร้างสรรค์ เช่น เดาะบอล ขี่จักรยาน ว่ายน้ำ เป็นต้น เพื่อฝึกทักษะในการมองเห็น การรับรู้ การถ่ายทอดข้อมูล การเปรียบเทียบการสรรหาข้อมูลต่างๆ ฯลฯ

        5. มีความอดทนต่อข้อบกพร่องของลูกในพัฒนาการด้านต่างๆ ที่เด็กยังมีความสามารถไม่ถึงจุดที่พ่อแม่ต้องการ เข้าใจหลักในการฝึกฝนว่าต้องเปิดโอกาสให้เด็กได้ฝึกฝนหัดทำอย่างสม่ำเสมอ เป็นแบบอย่างที่ดี ช่วยให้เด็กได้รับความสำเร็จเป็นขั้นตอนและชื่นชมให้กำลังใจเป็นระยะและกำจัดพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม ไม่ควรปล่อยปละละเลย

        6. ปกป้องอันตรายทุกรูปแบบที่อาจเกิดกับเด็ก เพราะวัยนี้เดินได้คล่อง ชอบปีนป่ายจนบางครั้งทำให้เกิดบาดเจ็บได้

วิธีการสร้างความผูกพันเด็กแรกเกิด–5 ปี แบ่งออกเป็น 2 ช่วงอายุ คือ วิธีการสร้างความผูกพันเด็กแรกเกิด–2 ปี และวิธีการสร้างความ ผูกพันลูกวัย 3–5 ปี

วิธีการสร้างความผูกพันเด็กแรกเกิด – 2 ปี ในทารกแรกเกิด จุดเริ่มต้นของความผูกพันระหว่างพ่อแม่และทารกก็คือ การตอบสนองความต้องการทางด้านร่างกายและจิตใจอย่างนุ่มนวลทะนุถนอม ซึ่งพ่อแม่ ผู้เลี้ยงดูสามารถสร้างความรักความผูกพันในเด็กอายุ 0-2 ปี ได้ด้วยวิธีการให้อาหาร การสัมผัส-โอบกอด การสื่อสาร-พูดคุย และการมอง-การเล่น

        การที่พ่อแม่สร้างสายสัมพันธ์และความผูกพันที่ดีกับลูกในช่วงต้นของชีวิตนี้ จะทำให้เด็กสามารถสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับบุคคลอื่นๆ อีกมากมายในชีวิต สายสัมพันธ์ที่มีคุณค่ามากที่สุด คือ สายใยผูกพันระหว่างมารดากับเด็ก เพราะเป็นความผูกพันครั้งแรก เป็นความผูกพันที่เกิดขึ้นเมื่อเด็กยังไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ เป็นความผูกพันจากบุคคลที่เด็กรักมากที่สุด หากความผูกพันนี้ขาดหายไป ความผูกพันอื่นๆ พอจะทดแทนได้บ้างแต่ไม่อาจแทนที่กันได้ ความผูกพันเหล่านี้เริ่มตั้งแต่วางแผนจะมีลูก ลูกน้อยเติบโตในครรภ์จนกระทั่งคลอดออกมา เช่น 

        1. การให้นม การดูแลความสะดวกสบายแก่เด็ก เป็นองค์ประกอบขั้นต้นของความผูกพัน การให้นมลูกรวมทั้งการดูแลความสะดวกสบายแก่เด็ก ทำให้เด็กเรียนรู้ว่าการปรากฏตัวของมารดาจะช่วยให้เด็ก หลุดพ้นจากความหิวหรือความไม่สบายต่างๆ ได้

        2. พ่อแม่จะต้องมีความรู้สึกไวต่อสัญญาณที่เด็กแสดงออกถึงความต้องการต่างๆ เช่น ร้องไห้ เพราะหิว ร้องไห้เพราะเจ็บปวด ฯลฯ พ่อแม่จะต้องเรียนรู้และเข้าใจที่จะแปลสัญญาณต่างๆ ของลูกได้ว่าเสียงร้องแบบไหนที่แสดงว่าหิว เสียงร้องแบบไหนที่แสดงว่าลูกป่วย ท่าทีแบบไหนที่แสดงว่าง่วงหรือไม่สบายตัว และสามารถตอบสนองความต้องการเหล่านั้นได้อย่างถูกต้องและรวดเร็ว

        3. พ่อแม่จะเป็นผู้ให้การช่วยเหลือชี้แนะแนวทางในการปฏิบัติตัวแก่เด็กในเวลาที่เกิดความ ไม่มั่นใจ เมื่อต้องการเผชิญกับสถานการณ์ที่ไม่คุ้นเคยหรือบุคคลแปลกหน้า

        4. พ่อแม่ควรจะเล่นกับลูกทั้งขณะที่ยังเป็นทารกและเมื่อเติบโตขึ้น การเล่นจะก่อให้เกิดความ ใกล้ชิด การสัมผัสซึ่งกันและกัน รวมทั้งก่อให้เกิดความสุขและความพึงพอใจระหว่างพ่อแม่และเด็กอีกด้วย สัปดาห์หน้าติดตามกันต่อในเรื่อง วิธีการสร้างความผูกพันลูกวัย 3–5 ปี (ขอขอบคุณแหล่งข้อมูล คู่มือกิน กอด เล่น เล่า (2 ก 2 ล) กับลูกอายุ 0-5 ปี โดยสถาบันราชานุกูล กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข)